آموزش تجوید/وقف و ابتدا/بخش دوم

مبانی وقف و ابتدا

☘ضرورت آشنایی با مبانی وقف وابتدا

پایه و اساس هر علمی قواعد و اصولی است که آن علم و دانش بر آن استوار است. به عنوان مثال : برای نحوه صحیح تلفظ حروف لازم است حتما مخارج و صفات حروف را بدانیم.
در مورد دانش وقف وابتدا نیز لازم است قبل از هر چیز با مبانی آن آشنا شویم.

☘ منابع، تعریف وضرورت و اهمیت وقف و ابتدا

اغلب منابع به زبان عربی است، تعداد انگشت شماری است که به زبان فارسی نوشته شده ولی متأسفانه به این منابعِ در دسترس به زبان فارسی نیز، قاریان ما توجه ندارند.

منابع عربی
 
القاطع و المبادی/سیستانی/قرن سوم
المکتفی فی الوقف و الابتدا/دانی/قرن پنجم
منار الهدی فی الوقف والابتدا/اشمونی/قرن یازدهم

منابع فارسی

قواعد وقف وابتدا در قرائت قرآن کریم/دکتر شاکر
پژوهشی در وقف و ابتدا/سید جواد سادات فاطمی

☘ تعریف وقف و ابتدا

ابن جزری :الوقف عبارت عن قطع الصوت زمنا یتنفس فیه عاده بنیه الاستیناف لا بنیه الاعراض
زرکشی : فن با ارزشی است که با آن کیفیت قرائت معلوم می شود از این جهت که قاری در چه محل هایی وقف وابتدا کند تا معنا تمام باشد ونیز مخل غرض آیه نباشد.
(لازم به ذکر است که عبارت فن از شناخت، تمرین و تکرار وکسب مهارت به دست می‌آید)

☘ضرورت رعایت وقف وابتدا

1- فرمایش ذات مقدس خداوند در آیه ۴سوره مزمل "ورتل القرآن ترتیلا "

2- بیان حضرت علی علیه السلام :

3- الترتیل: تجوید الحروف وحفظ الوقوف

4- نظرات علماء قرائت در اهمیت آن:

ابن عباس :الوقوف منازل القرآن
سیستانی:من لم یعرف الوقف لم یعلم القرآن

برخی از آیات طولانی است و قاری نمی تواند همه آن را با یک نفس تلاوت کند پس لازم است بر عبارتی وقف و از عبارتی ابتدا کند تا معنا تمام و منظور آیه شریفه حاصل شود، و یا حتی گاهی وصل کلمات ایجاد خلل در معنا می کند به عنوان مثال آیه ۸ سوره شوری

" ولکن یدخل من یشاء فی رحمته والظالمون مالهم من ولی ولا نصیر":

که اگر بر "الظالمون" وقف شود این توهم ایجاد می شود که خداوند ظالمین را نیز در رحمت خویش قرار می دهد.

و یا در آیه شریفه ۴ سوره تحریم

 "فان الله هو مولیه وجبریل و صالح المومنین و الملائکة بعد ذلک ظهیر"

که اگر بر کلمه" مولیه" وقف نشود ممکن است توهم شود که جبرئیل و صالح المومنین و ملائکه نیز مولای پیامبر اکرم (ص) هستند.

ادامه دارد ....

آموزش تجوید/وقف و ابتدا/بخش اول

معنا و روش های وقف

معنای وقف : وقف در لغت، به معنای «باز داشتن، درنگ کردن» می‌باشد، و در اصطلاح، عبارت است از «قطع صوت در هنگام قراءت برای تازه کردن نفس و سپس ادامه قرائت» (که ابتداء نامیده می‌شود.) 

روش وقف در کلمات قرآن 

در هنگام وقف تغییراتی در آخر کلمات به شرح ذیل داده می‌شود: 

1- کلماتی که با تاء گرد (ة) ختم شده است با هر حرکتی که باشند تبدیل به هاء ساکن (هْ) می‌شود، مانند: 

زَکوةِ : زَکوهْ / مَرَّةٍ : مَرَّهْ 

کلماتی که با تاء کشیده (ت) نوشته شده است فقط ساکن می‌شود، مانند: 

رَحْمَتُ :رَحْمَتْ  / سُنَّتَ : سُنَّت / نِعْمَتَ : نِعْمَتْ
 
2- تنوین کلمات منصوب، تبدیل به الف مدّی می‌شود، مانند: 

رَحیماً :رَحیما / ماءً :ماءا / هُدیً : هُدی

3- بقیّه کلمات، ساکن می‌گردد، مانند: 

یَقْتُلُونَ :یَقْتُلُونْ / فَاتَّقُونِ : فَاتَّقُونْ / نَسْتَعینُ : نَسْتَعینْ / هُوَ : هُو
مُسْتَقیمٍ : مُسْتَقیمْ / نَهَرٌ : نَهَرْ / هِیَ : هی

مورد اوّل و دوّم، وقفِ به ابدال و سوّمین مورد، وقف به اسکان نام دارد. 

لازم به یادسپاری است کلماتی که در آخر آنها «الف، واو، یاء مدّی» می‌باشد در هنگام وقف تغییری در آنها داده نمی‌شود، مانند: 

کَلاّ ـ یُدْعی ـ رَبّی ـ کُلُوا 

ادامه دارد ...