زندگینامه

شرح مختصر زندگانی استاد شهید
استاد شهید آیت الله مطهری در ۱۳ بهمن ۱۲۹۸ هجری شمسی در فریمان واقع در ۷۵ کیلومتری شهر مقدس مشهد در یک خانواده اصیل روحانی چشم به جهان می گشاید. پس از طی دوران طفولیت به مکتبخانه رفته و به فراگیری دروس ابتدایی می پردازد.

 

در سن دوازده سالگی به حوزه علمیه مشهد عزیمت نموده و به تحصیل مقدمات علوم اسلامی اشتغال می ورزد. در سال ۱۳۱۶ علیرغم مبارزه شدید رضاخان با روحانیت و علیرغم مخالفت دوستان و نزدیکان، برای تکمیل تحصیلات خود عازم حوزه علمیه قم می شود در حالی که به تازگی موسس گرانقدر آن آیت الله العظمی حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی دیده از جهان فروبسته و ریاست حوزه را سه تن از مدرسان بزرگ آن آیات عظام سید محمد حجت، سید صدرالدین صدر و سید محمد تقی خوانساری به عهد گرفته اند. 

معرفی طرح بینش مطهر

بسم الله الرحمن الرحیم

چند سالی است که دبیرخانه طرح مطالعاتی آثار شهید مطهری، تحت عنوان «اندیشه مطهر»، با برنامه‌های مختلف در دانشگاه امام صادق علیه السلام،تشکیل شده و نظام منجسمی پیدا نموده است؛ تا کنون دانشجویان بسیاری در این طرح شرکت کرده و با آثار شهید آشنا شده اند و تعداد بسیاری نیز به عنوان مربی طرح مشغول تدریس هستند.هم اکنون ازجمله وظایف دبیرخانه اندیشه مطهر علاوه بر فعالیت‌های داخلی دانشگاه، ترغیب و تشویق اساتید و دانشجویان به راه‌اندازی طرح در مراکز مختلف است. فعالیت‌های خارج از دانشگاه، ابتدا در ارائه برنامه علمی، انتقال تجربیات و معرفی محدود مربی برای مراکز متقاضی متمرکز شده بود، سپس با گسترش فعالیت‌های خارج دانشگاه، دبیرخانه «بینش مطهر» تأسیس و فعالیت گسترده‌تری را در مراکز مختلف عهده‌دار شد. هم‌اکنون این فعالیت‌ها به تناسب امکانات ادامه یافته و آماد‌ه‌ همکاری با متقاضیان و مراکز علاقمند این طرح می‌باشد.

جهت کسب اطلاعات بیشتر به سایت http://bineshemotahar.ir/ مراجعه نمایید.

کیفیت اجرای طرح

مطهری در کلام امام خامنه ای

هنر شهید مطهری

... ما احتیاج داریم مطهری‌هایی برای دهه‌ی 80 و 90 داشته باشیم؛ چون نیازهای فکری روزبه‌روز و نوبه‌نو وجود دارد. درباره‌ی هویت فکری و روشنفکریِ شهید مطهری و نقشی که این مرد بزرگ در زمان خود ایفا کرد، به نظر من تاکنون تعریف جامعی ارائه نشده است.

... باید کاری را که مرحوم شهید مطهری در سالهای دهه‌ی 40 و 50 در محیط فکری این کشور انجام داد، شناخت. ایشان با قوّت فکری و اندیشه‌ی قوی و صائب خود وارد میدان‌هایی شد که تا آن‌وقت هیچ‌کس در زمینه‌ی مسائل اسلامی وارد این میدان‌ها نشده بود؛ و با تفکراتی که آن روز در کشور رایج شده بود - افکار وارداتیِ ترجمه‌ییِ غربی و شرقی - یا می‌رفت رایج شود، خود را وارد یک چالش علمیِ عمیق و وسیع و تمام نشدنی کرد. ایشان، هم در جبهه‌ی مقابله‌ی با مارکسیست‌ها به یک جهاد بسیار هوشمندانه دست زد، و هم در جبهه‌ی مقابله‌ی با تفکرات غربی و لیبرالیست‌ها وارد میدان شد. این نقش، بسیار مهم است؛ هم جرأت و اعتماد به نفسِ لازم می‌خواهد، هم قدرت فکری و اجتهاد در زمینه‌های گوناگون را لازم دارد، هم یقین و ایمان قاطع می‌خواهد؛ این مرد بزرگ همه‌ی اینها را با هم داشت؛ هم عالم بود، هم بسیار مؤمن بود، هم به ایمانِ خود یقین داشت، و هم اعتماد به نفس داشت؛ اینها لازم است.

... هنر شهید مطهری در آن دوران این بود که با قدرتِ اجتهاد و باانصاف و ادب علمی - چه در زمینه‌ی علوم نقلی، چه در زمینه‌ی علوم عقلی - وسط میدان ایستاد و با این افکار گلاویز شد و آنچه را که تفکر اسلامی بود، روشن، ناب و بی‌شائبه وسط گذاشت. علیه او خیلی هم حرف زدند و خیلی هم کار کردند؛ اما ایشان این کار را انجام داد. در جریان روشنفکری، این نقش بسیار مهمی است؛ و این شد پایه‌ی تفکرات بعدی جامعه‌ی ما. بنده اعتقاد راسخ دارم و بارها هم گفته‌ام که جریان فکری اسلامی انقلاب و نظام اسلامی ما در بخش عمده‌یی متکی به تفکرات شهید مطهری است؛ یعنی آنها پایه‌ها و مایه‌های اسلامی‌یی است که ما در تفکرات اسلامی از آنها بهره بردیم و به نظام اسلامی منتهی شد؛ لذا در همان روزگار هم افکار شهید مطهری جایگاه امنی بود برای جوانهای طالب و عاشق فکر اسلامی که در زیر بمباران شدید تفکرات بیگانه قرار می‌گرفتند؛ مارکسیست‌ها یک‌طور، غربگراها یک‌طور؛ هم در دانشگاه‌ها وجود داشت، هم در محیط بیرون از دانشگاه‌ها، و هم حتّی در حوزه‌های علمیه. شهید مطهری یک سنگر و یک مأمن برای این افراد شد تا بتوانند خود را زیر سایه‌ی این تفکر عمیق و مستحکم حفظ کنند؛ هم دین خود را حفظ کنند، هم بتوانند دفاع کنند و حرف نو داشته باشند.

... علما و فضلا و جوانها - بخصوص طلاب جوان ما - باید یک دوره کتابهای شهید مطهری را خوانده باشند؛ که اگر می‌خواهند کاری بکنند، «من بنی فوق بناء السلفی» باشد؛ یعنی بر اساس آن فکر و روی شانه‌های شهید مطهری بروند ان‌شاءاللَّه قله‌های بالاتری را فتح کنند و پرچم فکر اسلامی را به آن جاها بزنند.

                                                                                              (بیانات در دیدار اعضای کنگره حکمت مطهر 18/12/82)
 

شمع همیشه فروزان

شمع همیشه فروزان

در شب یازدهم اردیبهشت ماه 1358 سنگفرش خیابان فخر آباد تهران گلگون شد.آری ، هشتاد روز پس از پیروزی انقلاب اسلامی ، پاره تن امام به جاودانگی پیوست.

چندین سال است روز شهادت معلم بزرگ وفرزانه ، استاد شهید مطهری(ره )موجب قدردانی و تجلیل از معلم شده است ، معلمی که انسان ساز و فردا پرداز است و تکریم و تعظیم او، تکریم و تعظیم علم است.معلم ، معمار قلب هاست و بذر نور در دل ها می افشاند. قدر دانی و تجلیل از معلم ، قدر دانی از باغبانی است که هر صبح ، سبدی از صمیمیت با خود به کلاس می برد و با انگشتان مهربان خویش ، بر شاخه ی قلب ها ، فردا را پیوند می زند. معلم را توقع نام و نان نیست.این گمنام، هر روز از تنور داغ جانش هزاران نان بر سفره ی گرسنه دل ها می بخشد و از درون قلبش ، هزاران مشک به خیمه های عطش می رساند تجلیل معلم ، سپاس از انسانی است که هدف و غایت آفرینش را تأ مین ، و سلامت امانت هایی را که به دستش سپرده اند ، تضمین می کند .

مهمترین رسالت استاد : مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه ای ، در تشریح شخصیت کم نظیر استاد مطهری می فرماید:

« استاد شهید مطهری ، تعلیم و تربیت را مهمترین رسالت خود می دانست . او فقط در کلاس درس معلم نبود بلکه در خانه ، در میان دوستان و در اجتماع نیز معلمی توانا به حساب می آمد . با تقوا ، طاهر، اهل قرآن ، اهل نماز شب و گریه در پیش خدا و یک الگوی معلمی بود. به علم و معلومات و فراگیری اهمیت می داد .او تا آخر عمر پر برکت خود ، علی رغم دریای علم مواجی که داشت ، در فکریادگیری بود.»

ای روح مطهر ! اکنون در این زمان سراسر نیاز ، کویر تشنه عطشناک اندیشه های جستجو گر نسل ما ، بیش از همیشه انتظار تو را می کشد و در عصر هجوم " بودن " های کاذب و وجود های مصنوعی ، " نبود " تو را غمگنا نه می سراید و بر بام دلش ، آوای اندوه سر می دهد. ای روشنایی خورشید ! چه می شد که دیگر بار، انفجار فجری روی می دادو تابش سحری از دامان فلق اتفاق می افتاد. چه می شد که نسل شب زده ما ، طلوع دانش اصیل تو را بر افق افکار خویش به تماشا می نشت و اسلام را از زبان تو می نیوشید . باغ اندیشه های نسل ما پر از نیلوفر سؤال است ، ای باغبان بیدار و تیز بین ! چه می شد که دست های مهربان و صمیمی تو ، علف های هرز شبهه ها را می چید و ساقه های ترد ذهن ما را آبیاری می کرد و گل بوته های شناخت مارا می شکوفاند.

آزادی معنوی - هجرت و جهاد

نمونه سوالات ویژه جلسات مباحثه

آزادی معنوی

1-     موجودات زنده برای رشد و تکامل به سه چیز نیاز دارند،آن ها را نام ببرید.

2-     آزادی اجتماعی یعنی چه؟در مقابل آن اسارت و بردگی اجتماعی چگونه است؟

3-     اسلام و قرآن چه جایگاهی برای آزادی اجتماعی قائل است.آیا می توان گفت آزادی اجتماعی از اهداف انبیا بوده است؟چگونه؟

4-     آزادی معنوی چیست؟آزادی انسان از خودش یعنی چه؟این که انسان از نظر فطرت و روح آزاد باشد به چه معناست؟

5-     آیا آزادی اجتماعی بدون آزادی معنوی ممکن است؟

6-     آیا ممکن است بشر اسیر شهوت و خشم و حرص خودش باشد ولی در عین حال آزادی دیگران را محترم بشمارد؟

7-     آزادی های رایج دنیا چگونه قابل توجیه است؟

8-     آیا جهل و نادانی بشر قدیم عامل عدم رعایت آزادی توسط بشر قدیم بوده است؟

آیا امروز با تغییر قوانین می توان آزادی را تأمین کرد؟

9-     علت اصلی عدم احترام به آزادی هم در دنیای قدیم و هم در عصر امروز چیست؟

وضعیت بشر امروز در رابطه با آزادی چگونه است؟

10- رابطه ی تقوی و آزادی را بیان نمایید؟ چرا امام علی7آزادمرد واقعی جهان است؟

11- چگونه انسان دارای دو «خود» و دو «من» عالی و دانی است؟آزاد و اسیر واقعی چه کسی است؟چگونه انسان می تواند هم برده و اسیر خود باشد و هم از خود آزاد؟

 

اسلام و آزادی تفکر

1-     آیا در اسلام آزادی عقیده وجود دارد؟تفاوت آزادی عقیده با آزادی اندیشه چیست؟

2-      تفاوت آزادی عقیده و تفکر در چیست؟ آیا پیروان ادیان دیگر مجازند در جامعه اسلامی تفکر خود را تبلیغ نمایند؟ مدیریت اندیشه و جایگاه کرسی های آزاد اندیشی چگونه است؟

3-   آزادی عقیده و اندیشه را تعریف و ارزش گذاری فرمایید.ضرورت و لزوم ایجاد کرسی های آزاد اندیشی را تبیین فرمایید، مدل و نمونه ای از کرسی آزاد اندیشی در سطح خانواده، ارائه فرمایید.

4-   در حالی که در قران می فرماید لا اکراه فی الدین، پس چرا مذهبیون و حکومت اسلامی با زور و اکراه مردم را مجبور می کنند تا احکام اسلامی مانند حجاب را اجباری نمایند.

 

هجرت و جهاد

1-     هجرت به چه معناست؟

2-     چرا « جبر محیط » در اسلام مسموع نیست؟

3-     آیا منظور از هجرت و جهاد ، تنها داشتن سیر و سلوک معنوی و طی کردن مقامات قرب است؟

4-     نقش هدف و نیت در هجرت و جهاد چیست؟

5-     آیا طالب علم ، مهاجر الی الله است؟ درچه صورت؟

6-     در زمینه هجرت،تفاوت امام حسین(ع)و حضرت موسی(ع) و ابراهیم(ع) در منطق قرآن چیست؟

7-     پایه های اسلام از جنبه ی اجتماعی بر چه چیزی استوار است؟

8-     تفاسیر و تعابیر مختلف از هجرت و جهاد را توضیح دهید.

9-   آیا امکان دارد انسانی میدان جهاد را ندیده باشد ولی درجه مجاهد ،
پیدا کند؟ چرا؟ درباره ی جهاد چطور؟

10-  تکلیف افراد در شرایط مختلف ، با توجه به عدم وجود شرایط جهاد چیست؟

11- انتظار ظهور یعنی چه؟

12- علت تأکیداسلام بر «سفرکردن» و ستایش آن چیست؟

13- معنای اینکه اسلام هجرت را در زندگی انسان ها اصل می داند، چیست؟

14- منظور از روایت « النفس ان لم تشغله شغلتک » چیست؟

15- فلسفه ی زهد حضرت علی(ع) و منطق او در فلسفه ی ترک دنیای خود چه بود؟

 

سوالات کاربردی

1-   با توجه به تعریف هجرت ،خانواده مهاجر دارای چه ویژگی هایی است؟ با چه نوع برنامه ریزی هایی می توان چنین خانواده ای درست کرد؟ چند نمونه کاربردی را ذکر فرمایید.

2-     رابطه هجرت و جهاد را با آزادی بر اساس انسان شناسی را تبیین نمایید.

3-     هجرت و جهاد در دو ساحت اجتماعی و فردی (معنوی) چگونه قابل بررسی است؟

4-     چگونه یک انسان می تواند مهاجر و مجاهد باشد؟

5-     اینکه به مبارزه با نفس و مجاهده و میراندن آن سفارش شده است، چگونه با کرامت نفس و عزت نفس قابل جمع است؟

ده گفتار / تقوا

بحث اول : تقوا

1-      معنا و حقیقت تقوا را به اختصار توضیح دهید.

2-      تقوا چگونه می تواند موجب روشن بینی و نجات از تنگناها شود؟

3-      می دانیم که تقوا موجب مصونیت است، اما چگونه می تواند عامل تحقق آزادی باشد؟

4-      چه رابطه ای بین تقوا و آزادی اجتماعی و آزادی معنوی وجود دارد؟

5-      چرا قرآن ملاک برتری انسان ها را تقوا می داند؟

6-      نتیجه عملی تعریف و ترجمه نادرست تقوا به پرهیزگاری چیست؟

7-      با توجه به این که اسلام بر آزادی و آزادگی تأکید می کند، آیا تقوا مخالف با آزادی انسان نیست؟

8-      با توجه به حدیث « الانسانُ حریصٌ علی ما مُنِع » آیا توصیه به تقوا و منع آدمی از انواع لذت ها و لذت جویی ها و سرکوبی غرایز موجب حریص شدن انسان نسبت به آن ها نمی شود؟

9-      برای این که انسان با تقوا و دین دار باشد ، بایستی از جامعه ی فاسد کنونی فاصله بگیرد، با توجه به این مطلب آیا تقوا به معنی فرار از مسئولیت های اجتماعی و منزوی شدن آدمی نیست؟

10-  رابطه ی تقوا با علم و قدرت را توضیح دهید.

11-  رابطه ی تقوا با امر به معروف و نهی از منکر را توضیح دهید.

12-  رابطه ی تقوا با هجرت و جهاد چیست؟

13-  بر اساس آیه ی  93 سوره ی مبارکه مائده چگونه ممکن است فردی پس از تقوا باز هم تقوا بیاورد؟

سیره نبوی

      نمونه سوال ویژه حلقه های مباحثه

       1-     دعوت های سه بعدی چه ویژگی هایی دارند؟ چرا این نوع دعوت ها خاص پیامبران است؟

 2-    قرآن چه چیزهایی را به عنوان شدیدترین نیازهای بشر یادآوری می کند؟

 3-    با توجه به این که هر نهضتی پس از گذشت زمان، رو به افول می گذارد و این یک رَویه معمول در جهان است ، چرا برای موج اسلامی چنین اتفاقی نیفتاده و آیا می توان گفت چنین سرنوشتی برای دین اسلام در آینده رخ خواهد داد؟

 4-    شخصیت معصومین علیهم السلام از مرتبتی اعلی برخوردار هستند و با سایر انسان ها از نظر قرب الهی و درجه ی عبودیت قابل مقایسه نیستند ، آیا می توان رفتار و اعمال ایشان را مورد تبعیت قرار داد و آیا اصولاً چنین توانایی در سایر انسان ها وجود دارد؟

 5-    از آن جا که یک انسان در طول زندگی خود در شرایط متفاوتی قرار می گیرد، آیا اصولاً می توان سیره ی ثابتی برای افراد قائل بود؟ یا این سیره در موقعیت های متفاوت متغیر است؟

 6-    معنی « سیره» چیست؟ تفاوت آن را با « سِیر» توضیح دهید.

 7-    اصول باطل و ملغایی را که پیامبر(ص) هیچ گاه به آن ها متمسک نشدند را نام برده و توضیح دهید.

 8-    پیامبر(ص) در سیره خود چه اصولی را به طور نسبی به کار بردند؟

 9-    منطق عملی ثابت را توضیح دهید و بگویید چه انسان هایی دارای چنین منطقی هستند؟چند نمونه ی عملی ذکر نمایید.

 10-  آیا نمی توان ماجرای مصادره ی اموال کاروان مکه توسط پیامبر (ص) را مجوزی برای استفاده از وسیله ی نامشروع جهت هدف مشروع دانست؟ توضیح دهید.

11-     رابطه ی سیره و نسبیت اخلاق را توضیح دهید. آیا این دو قابل جمع شدن هستند؟

12-    آیا می توان برای رسیدن به هدف مقدس و مشروع از هر وسیله ای هرچند نامقدس و پلید بهره برد؟ با ذکر مثال هایی توضیح دهید.

13-    آیا قصص قرآن واقعیت دارند؟دلیل بیاورید.

14-    با توجه به قصص قرآن ،آیا می توان گفت خداوند برای هدف مقدس ، از یک امر بی حقیقت استفاده کرده است؟ شرح دهید.

15-    آیا در مسائل سیاسی می توان از مکر و حیله استفاده نمود؟با ذکر مثال از سیره ی پیامبر (ص) و ائمه ی اطهار توضیح دهید.

16-    حقیقت داستان حضرت داوود (ع) با توجه به شرح و توضیحی که امام رضا (ع) فرموده اند، چگونه بوده است؟

17-    علل گسترش سریع اسلام از نظر شهید مطهری را بیان کنید.

18-    مثال هایی از سبک پیامبر (ص) در رهبری و مدیریت جهان اسلام را ذکر کنید.

19-    سیره ی نبوی در دعوت و تبلیغ اسلام چگونه بود؟

20-  ارزش مسئله ی تبلیغ و شرایط مبلغ از دیدگاه شهید مطهری چیست؟

حماسه حسینی

نمونه سوال ویژه حلقه های مباحثه

1-   اگر مسلمانان شهادت امام حسین(ع) را پیروزی حق بر باطل می دانند، چرا به جای جشن پیروزی عزاداری می کنند و اشک می ریزند؟ چرا اسلام با اینکه برگریه بر میّت عادی تأکیدی ندارد، اما مایل است که مردم بر شهید بگریند؟

2-   از آنجا که روایات فراوانی مبنی بر این که اشک ریختن و عزاداری برای امام حسین(ع) موجب بخشش گناهان می گردد ، چرا نمی توان نتیجه گرفت که ایشان برای این که گناهان امت بخشیده شود به استقبال شهادت رفتند؟

3-   چرا با این که در طول تاریخ فجایع فراوانی رخ داده است و بعد از گذشت چند سال به دست فراموشی سپرده می شوند ، اما حادثه کربلا پس از حدود 1400 سال هنوز ماندگار است؟

4-     حماسه در لغت به چه معنی است؟ و چرا از نظر استاد شهید مطهری حادثه کربلا یک حماسه است؟ ویژگی های یک حماسه مقدس چیست؟

5-     از نظر استاد شهید مطهری حادثه کربلا چند وجهه و صفحه دارد؟ هرکدام را توضیح دهید.

6-     درس های آموزنده ی قیام حسینی را نام ببرید.

7-     از نظر شهید مطهری ایراد مردم ایران در برابر حماسه ها چیست؟

8-     معنی تحریف چیست و انواع آن را توضیح دهید.

9-     وظیفه ی مردم و علما در برابر تحریفات چیست؟

10- عوامل شکل گیری تحریف را نام برده وهریک را توضیح دهید.

11-  عوامل قیام حسینی را نام برده و مهم ترین عامل از نظر استاد شهید مطهری را ذکر نمایید.(با ذکر علت)

12- فلسفه عزاداری در عاشورا از نظر شهید مطهری چیست؟

13- کلمه « شعار » به چه معنایی است و محور شعارهای اباعبدالله در روز عاشورا چه بود؟

14- « عاشورا شعار شیعه است» ، این کلام شهید مطهری را تبیین نمایید.

15- معاویه نیز مثل یزید حاکم جور بود پس چرا امام حسین(ع) در زمان معاویه قیام نکرد؟

16- شرایط امر به معروف و نهی از منکر را نام ببرید و هریک را توضیح دهید.

17- مراحل و اقسام امر به معروف و نهی از منکر را نام ببرید و هریک را توضیح دهید.

18- چرا با وجود کثرت تبلیغ های دینی ، برخی پیام های دینی مؤثر واقع نمی شوند؟ شهید مطهری چه عواملی را در  موفقیت پیام مؤثر می دانند؟ توضیح دهید.

19- چرا با وجود اینکه امام حسین(ع) از شهادت خود خبر داشتند ، اهل بیتشان را همراه خود بردند؟

20- سه نقش مستقیم زن در ساختن تاریخ از نظر شهید مطهری را بیان نمایید.