گلچینی از نامه 31 نهج البلاغه (بخش سوم)

 

۱۵- أَنَّ الاِْعْجَابَ ضِدُّ الصَّوَابِ، وَآفَةُ الاَْلْبَابِ

ترجمه: بدان خود بزرگ بینی، مخالف راستی و آفت عقل است

تکبر و غرور از بیماریهای بسیار خطرناک در روح انسان است. این بیماری صعب العلاج و کشنده روحی سبب هلاکت انسان می شود، طوری که دوست دارد تنها خواسته ها، منافع و سلیقه و فکر او حاکم باشد و همه باید مطابق با خواسته او عمل کنند حتی اگر نظر او اشتباه باشد. البته این رفتار ناشایست، موجب سقوط انسان در پرتگاه جهنم می شود.

۱۶- فَکُنْ أَخْشَعَ مَا تَکُونُ لِرَبِّک

ترجمه: در برابر پروردگارت از هر فروتنی، خاضع تر باش

در فکر و اندیشه هر صاحب عقل و مروتی، تصاویری از افراد فروتن و متواضع هست. به ما دستور داده اند برای شکوفا کردن این صفت حمیده در روحمان از هر الگوی متواضع و فروتنی که در ذهنمان به تصویر کشیده ایم خود را متواضع تر قرار دهیم.

۱۷- وَ لَا تَکُنْ خَازِناً لِغَیْرِکَ

ترجمه: خزانه دار دیگران نباش

بعضی از مردم عادت دارند با استفاده از آموخته های دینی و تجربیات خوبی که دارند مرتب به دیگران تذکر دهند در حالی که خودشان از آن استفاده نمی کنند که این عمل مورد مذمت و نکوهش قرار گرفته است. انسان نباید مانند خزانه داری باشد که معارف و علوم دینی و تجربیات مفید را در اختیار دارد، در حالی که خود از آن استفاده نمی کند و فقط آن را در اختیار دیگران قرار میدهد. بلکه مهم این است که هم خودش و دیگران بهره ببرند.

۱۸- لا تَحمِلَنَّ على ظَهرِکَ فَوقَ طاقَتِکَ

ترجمه: بیش از توان خود مسئولیت قبول نکن

در انجام هر کاری توانایی و امکانات هرکسی با دیگران متفاوت است و لذا قبل از قبول هرکار و مسئولیتی باید به توان، استعداد، علاقه و امکانات خود توجه کنیم تا بعدا باعث تضییع و تخریب در کار نباشیم و مهمتر از همه روحیه اعتماد به نفس در کارها است که بخاطر شکست در امور و یا با موفق نشدن، اعتماد به نفس مان را از دست ندهیم. خوب است به اندازه توانمان مسئولیت بپذیریم نه بیشتر.

۱۹- أَکْثِرْ مِنْ تَزْوِیدهِ وَ أَنْتَ قَادرٌ عَلَیْهِ

ترجمه: اگر قدرت مالی داری بیشتر انفاق کن

از کارهای مورد پسند در نزد خدا انفاق و گذشت از مال در راه خداست و خوشا به حال کسانی که توانایی مالی برای انفاق بیشتر در راه خدا را دارند.

۲۰- وَ لَمْ یَمْنَعَکَ إِنْ أَسَأْتَ مِنَ التَّوْبَةِ

ترجمه: اگر گناه کردی خدا تو را از توبه منع نکرده است

درب توبه و مغفرت خدا برای هر که از گذشته بد و گناه آلودش پشیمان شده، باز است و خدا چون بندگانش را دوست دارد هرگز مانع بازگشت آنها به سوی رحمت و مغفرت خود نخواهد شد بلکه توبه کنندگان را دوست دارد.

۲۱- لَمْ یُشَدِّدْ عَلَیْکَ فِی قَبُولِ الْإِنَابَةِ

ترجمه: خدا در قبول توبه، برای تو شرایط سختی قرار نداده است

از آنجایی که خدا بازگشت به سوی خود را بسیار می پسندد، به کسی که با جدیت و عزمی راسخ، تصمیم بازگشت به سوی او را گرفته است لطف و محبت دارد و با گذشت و مهربانی با او رفتار خواهد کرد. والا اگر با شدت و سختگیری با افراد رو به رو میشد کسی جرأت بازگشت به سوی او را پیدا نمی کرد.

۲۲- لَم یُناِقشکَ بِالجَریمَةِ

ترجمه: خداوند در صورت ارتکاب گناهان از سوی تو، تو را به محاکمه نکشیده است

خدا برای تربیت و هدایت ما بسیار اهل صبر و مدارا است و با گذشت و مهربانی از بسیاری از اشتباهات ما چشم پوشی فرموده است. خداوند به این واسطه با – گذشت زمان بنا دارد ظرفیت پذیرش خوبی ها را در روح و جان ما بالا ببرد و آرام آرام و جرعه جرعه حقایق تربیتی را در روح ما وارد کند و با محاکمه و سر و صدا و خشونت، با بندگانش که می خواهد آنها را تربیت نماید، با رفتار نمی کند.

۲۳- فَلَا یُقَنِّطَنَّکَ إِبْطَاءُ إِجَابَتِهِ

ترجمه: هرگز از تأخیر اجابت دعا نا امید نشو

خداوند در قرآن فرموده: «اُدْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکمْ» یعنی: «از من درخواست کنید تا شما را اجابت کنم» حال اگر از او درخواستی کردیم ولی حاجتمان برآورده نشد دلیل این نیست که از کمک و دستگیری خدا در برآورده شدن حاجتمان ناامید شویم حتما مصلحتی در کار است. امام علی (ع) فرمودند: هرگز در تاخیر دعا ناامید نشوید.

۲۴- اعْلَمْ یَا بُنَیَّ أَنَّکَ إِنَّمَا خُلِقْتَ لِلْآخِرَةِ لَا لِلدُّنْیَا

ترجمه: پسر عزیزم بدان تو برای آخرت آفریده شده ای نه برای دنیا

خدا خواسته است که ما به طور جاودان و همیشگی در بهشت با نعمتهای فراوان و بیشمار او زندگی کنیم اما قبل از ورود به چنین مکانی باید آداب و روحیات یک زندگی بهشتی را یاد بگیریم و لذا خداوند ما را در دنیا قرار داد تا به وسیله پیامبران و امامان علیهم السلام تربیت شویم و راه و روش زندگی پاک و پرمعنویت بهشتی را بیاموزیم، بنابراین زندگی دنیا موقت و تمام شدنی است و ما برای این زندگی کوتاه و موقت خلق نشده ایم.

۲۵- أَنَّ مَهْبطَکَ بهَا لَا مَحَالَةَ إِمَّا عَلَی جَنَّةٍ أَوْ عَلَی نَارٍ

ترجمه: سرانجام حرکت تو، بهشت یا دوزخ خواهد بود

خداوند بندگانش را دوست دارد. برای اینکه گرفتار آتش دوزخ و جهنم نشوند. پیامبران و امامان را فرستاده تا مردم را هدایت کنند. آنان که استفاده کنند و از سخنان پیامبران و امامان اطاعت نمایند، یقینا وارد بهشت خواهند شد و اما کسانی که نا فرمانی کنند، بدون شک وارد جهنم خواهند شد و جای سومی وجود ندارد.

۲۶- المَرءُ أحفَظُ لِسِرِّهِ

ترجمه: هر کسی برای حفظ اسرار خود سزاوارتر است

هرکدام از ما در زندگی خود مسائلی داریم که اگر دیگران از آن اطلاع پیدا کنند به ضرر ما خواهد بود پس لازم است آنها را حفظ کنیم و به دیگران نگوییم و بدانیم که اگر اسرار خود را به دیگری گفتیم دیگر نمی توانیم انتظار داشته باشیم که آن أسرار مخفی بماند چون از قلب و درون ما خارج شده است.

۲۷- العَقلُ حِفْظُ التَّجارِبِ

ترجمه: عقل، حفظ و بهره گیری از تجربه هاست

بنابر حدیث امام صادق (ع) در اصول کافی (باب عقل و جهل) عقل مجموعه ای از ۷۵ صفت حمیده است که به عنوان لشکر عقل نیز از آنها یاد کرده اند و حفظ تجارب نیز یکی از صفات حمیده عقلی است که سبب می شود شخص عاقل همواره از تجربیات خوب و بد خود و دیگران پند گیرد و در راه بندگی خدا بهتر از قبل قدم بردارد.

۲۸- مِن الفَسادِ إضاعَةُ الزادِ

ترجمه: تباه و ضایع کردن توشه آخرت از کارهای با و ناپسند است

حضرت علی (ع) یکی از موانع بزرگ در راه سعادت و کمال انسان را بی توجهی او در حفظ و نگهداری توشه آخرت معرفی می کنند و همه ما را به پرهیز از گناه که باعث تباه و ضایع کردن توشه آخرت می شود سفارش فرموده اند.

۲۹- لِکُلِّ أَمْرٍ عَاقِبَةٌ سَوْفَ یَأْتِیکَ مَا قُدِّرَ لَکَ

ترجمه: برای هر کاری پایانی است و به زودی آنچه برای تو مقدر شده است خواهد رسید

تمام امور عالم تحت نظارت و اراده ی خداست و هیچ چیز و هیچ کاری از امر خدا جدا نیست و عاقبت هر کاری نیز از جمله اموری است که به امر و اراده الهی مقدر و محقق می گردد و بر ما لازم است طبق دستور خدا اعمالمان را انجام دهیم و با توکل بر خدا عاقبت خیر و موفقیت آمیز کارمان را از او بخواهیم که به زودی آنچه را او برایمان مقدر کرده است به ما خواهد رسید و ما باید به آنچه خدا برایمان مقدر کرده است راضی باشیم.

۳۰- لاَ تَتَّخِذَنَّ عَدُوَّ صَدِیقِکَ صَدِیقاً

ترجمه: با دشمن دوست خود، دوستی نکن

از نشانه های دوستی اینکه نباید دشمن دوستمان را مورد حمایت و محبت خود قرار دهیم. دشمن می خواهد دوست ما را از بین ببرد و یا او را مورد آزار و اذیت خود قرار دهد و ما هرگز راضی نیستیم که برای دوستمان چنین اتفاقات ناگواری بیافتد. پس از دشمن او دوری می کنیم و دشمن دوستمان را دشمن خود می دانیم.