تأثیر اسلام در تغییر افکار

با مقایسه با اندیشه ‏های ما قبل اسلام در قلمرو کشورهای اسلامی می‏ توان‏ فهمید که اسلام چه جهش عظیمی در اندیشه‏ ها در جهت عمق و وسعت و لطف و رقت به وجود آورده است ، اسلام از مردمی که بت یا انسان و یا آتش را می ‏پرستیدند و بر اثر کوتاهی اندیشه مجسمه‏ های ساخته دست خود را معبود خود قرار می‏ دادند و یا خدای لایزال را در حد پدر یک انسان تنزل می‏ دادند و احیانا پدر و پسر را یکی می‏ دانستند و یا رسما اهورامزدا را مجسم‏ می‏ دانستند و مجسمه اش را همه جا نصب می‏ کردند ، مردمی ساخت که مجردترین‏ معانی و رقیق ترین اندیشه‏ ها و لطیف‏ ترین افکار و عالی ترین تصورات را در مغز خود جای دادند.

(سیری در نهج البلاغه، ص92)

اسلام چگونه طرز تفکرها را تغییر داد؟

تعلیمات مقدس اسلام اولین تاثیری که گذاشت روی اندیشه‏ ها و تفکرات‏ گروندگان بود . نه تنها تعلیمات جدیدی در زمینه جهان و انسان و اجتماع‏ آورد بلکه طرز تفکر و نحوه اندیشیدن ها را عوض کرد ، اهمیت این قسمت‏ کمتر از اهمیت قسمت اول نیست .
هر معلمی معلومات تازه‏ ای به شاگردان خود می‏ دهد و هر مکتبی اطلاعات‏ جدیدی در اختیار پیروان خود می‏ گذارد ، اما تنها برخی از معلمان و برخی از مکتب ها است که منطق جدیدی به شاگردان و پیروان خود می‏ دهند و طرز تفکر آنان را تغییر داده نحوه اندیشیدنشان را دگرگون می ‏سازند . این مطلب نیازمند توضیح است . چگونه است که منطق ها عوض می‏ شود ؟ طرز تفکر و نحوه اندیشیدن ها دگرگون می‏ گردد ؟

اسلام که طرز تفکرها را عوض کرد به این معنی است که ارزش ها را بالا و پائین آورد ، ارزش هائی که در حد صفر بود ، مانند تقوا در درجه اعلی قرار داد و بهای فوق ‏العاده سنگین برای آنها تعیین کرد و ارزش های خیلی بالا را از قبیل خون و نژاد و غیر آن را پائین آورده تا سر حد صفر رساند . عدالت یکی از مسائلی است که به وسیله اسلام حیات و زندگی را از سر گرفت و ارزش فوق‏ العاده یافت . اسلام به عدالت ، تنها توصیه نکرد و یا تنها به اجراء آن قناعت نکرد بلکه عمده اینست که ارزش آنرا بالا برد.

(سیری در نهج البلاغه، ص116و115)