جاذبه و دافعه در جهان انسان

قسمت عمده ‏ای از دوستی ها و رفاقت ها ، و یا دشمنی ها و کینه توزی ها ، همه‏ مظاهری از جذب و دفع انسانی است . این جذب و دفع ها براساس سنخیت و مشابهت و یا ضدیت و منافرت پی ‏ریزی شده است و در حقیقت علت‏ اساسی جذب و دفع را باید در سنخیت و تضاد جستجو کرد . گاهی دو نفر انسان یکدیگر را جذب می‏ کنند و دلشان می‏ خواهد با یکدیگر دوست و رفیق باشند . این رمزی دارد و رمزش جز سنخیت نیست . این دو نفر تا در بینشان مشابهتی نباشد همدیگر را جذب نمی‏ کنند و متمایل به‏ دوستی با یکدیگر نخواهند شد و به طور کلی نزدیکی هر دو موجود دلیل بر یک‏ نحو مشابهت و سنخیتی است در بین آنها .

در مثنوی ، دفتر دوم داستان شیرینی را آورده است :
حکیمی زاغی را دید که با لک لکی طرح دوستی ریخته با هم می‏ نشینند و باهم پرواز می‏ کنند ! دو مرغ از دو نوع . زاغ نه قیافه‏ اش و نه رنگش ، با لک لک شباهتی ندارد . تعجب کرد که زاغ با لک لک چرا ؟ ! نزدیک آنها رفت و دقت کرد دید هر دوتا لنگند .

آن حکیمی گفت دیدم هم تکی

در بیابان زاغ را با لک لکی

در عجب ماندم ، بجستم حالشان

تا چه قدر مشترک یابم نشان

چون شدم نزدیک و من حیران و دنگ

خود بدیدم هر دوان بودند لنگ

 

این یک پائی بودن ، دو نوع حیوان بیگانه را باهم انس داد . انسان ها نیز هیچگاه بدون جهت با یکدیگر رفیق و دوست نمی‏ شوند کما اینکه هیچوقت‏ بدون جهت با یکدیگر دشمن نمی‏ شوند .

( جاذبه و دافعه علی علیه السلام، ص 20-18)