خلاصه جلسات تفسیر سوره حجرات در ماه مبارک رمضان/آیات 13 تا 18

استاد کمالی/مؤسسه راهیان بصیرت

آیه ۱۳/حجرات

یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَ أُنْثَى وَ جَعَلْنَاکُمْ شُعُوباً وَ قَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاکُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ خَبِیرٌ
اى مردم، ما شما را از مرد و زنى آفریدیم، و شما را ملّت ملّت و قبیله قبیله گردانیدیم تا با یکدیگر شناسایى متقابل حاصل کنید. در حقیقت ارجمندترین شما نزد خدا پرهیزگارترین شماست. بی تردید، خداوند داناى آگاه است.:sparkles:

1- آیات گذشته، خطاب به مؤمنین بود و این آیه خطاب به مردم

2- منظور از ذکر و انثی، آدم و حواست

3- شعوباً، شعبه، شعب، واحد کوچک تر یا بزرگ تر از قبیله

4- لتعارفوا : برای شناختن آدمها،
نظم اجتماعی در گرو چنین شناسایی است.

5- ارتباط با آیات قبل: همه ی ما از آدم و حواییم پس چرا عیب جویی، چرا تفاخر، چرا لقب زشت و ....

6- ان اکرمکم عندالله اتقیکم : ملاک برتری تقواست.

آیه ۱۴ / حجرات

قَالَتِ الْأَعْرَابُ آمَنَّا قُلْ لَمْ تُؤْمِنُوا وَ لٰکِنْ قُولُوا أَسْلَمْنَا وَ لَمَّا یَدْخُلِ الْإِیمَانُ فِی قُلُوبِکُمْ وَ إِنْ تُطِیعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ لاَ یَلِتْکُمْ مِنْ أَعْمَالِکُمْ شَیْئاً إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ‌
[ برخى از ] بادیه ‏نشینان گفتند : « ایمان آوردیم .» بگو : « ایمان نیاورده‏ اید ، لیکن بگویید : اسلام آوردیم . » و هنوز در دل هاى شما ایمان داخل نشده است . و اگر خدا و پیامبرِ او را فرمان برید از [ ارزشِ ] کرده ‏هایتان چیزى کم نمى‏ کند. خدا آمرزنده مهربان است. »

شان نزول : جمعی از طایفه بنی اسد در زمان قحطی و خشکسالی، به امید دریافت کمک، نزد پیامبر آمدند و شهادتین را بر زبان آوردند و گفتند بادیه نشینان عرب با تو جنگیدند. اما ما بدون جنگ ایمان آوردیم. (بر پیامبر(ص) منّت می گذاشتند.) که این آیه نازل شد. خداوند فرمود شما اسلام آوردید نه ایمان.

1- فرق ایمان و اسلام : ایمان یک امر قلبی است و در دل جای دارد و اسلام امری ظاهری، قانونی و فقهی است.

2- روایت ها

الایمان اِقرار وَ العمل و الاسلام اِقرارٌ بِلاعمل
ایمان با اسلام مشارکت دارد.

3- هر مؤمنی مسلمان هست، اما هر مسلمانی مؤمن نیست. همین اندازه که اسلام آورده قوانین اسلام بر او جاری است.

4- اگر کسی ایمان قلبی داشته باشد ؛ از خدا و رسول اطاعت می کند.

5- گاهی اوقات در اصطلاح فقها به شیعیان مؤمن گفته می شود یعنی کسی که ولایت را پذیرفته است.

🗓 ۹۶/۳/۳۰

آیه ۱۵/حجرات
إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ ثُمَّ لَمْ یَرْتَابُوا وَ جَاهَدُوا بِأَمْوَالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ أُولٰئِکَ هُمُ الصَّادِقُونَ‌
در حقیقت ، مؤمنان کسانى ‏اند که به خدا و پیامبر او گرویده و [ دیگر ] شک نیاورده و با مال و جانشان در راه خدا جهاد کرده ‏اند، اینانند که راست کردارند.
1- إِنَّمَا = فقط (از ادات حرف است.) در این آیه مبارکه، یعنی مؤمنین فقط کسانی هستند که آیه ترسیم کرده است.

2- جُهد = تلاش / جاهَدَ = مبالغه است / فی سبیل الله = در راه دین خدا

3- آیا جهاد، فقط میدان رزم را شامل می شود؟
شیخ طبرسی و زمخشری(از علمای اهل سنت) می گویند: هم جهاد با مُحارب (میدان رزم)، هم جهاد با شیطان و هم جهاد با نفس است.

4- جَاهَدُوا بِأَمْوَالِهِمْ = جهاد مالی، یعنی انسان از مال خودش در راه دین مصرف کند.

5- فرقه مُرجِئِه که در زمان ائمه اطهار وجود داشته اند ، ایمان را امر قلبی می دانستند و به عمل کار نداشتند. نظیر کسانی که امروزه نیز وجود دارند و می گویند: دلت پاک باشه و ....
 حال آن که مؤمنین واقعی کسانی هستند که ایمان به خدا و رسول دارند و شک نمی کنند (ایمان قلبی) و با مال و جانشان در راه خدا جهاد می کنند (در عمل)

آیه ۱۶/حجرات

قُلْ أَ تُعَلِّمُونَ اللَّهَ بِدِینِکُمْ وَ اللَّهُ یَعْلَمُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَ مَا فِی الْأَرْضِ وَ اللَّهُ بِکُلِّ شَیْ‌ءٍ عَلِیمٌ‌
بگو : « آیا خدا را از دین [ دارىِ ] خود خبر مى‏دهید ؟ و حال آنکه خدا آنچه را که در آسمان ها و آنچه را که در زمین است مى‏داند ، و خدا به همه چیز داناست.

شأن نزول: برخی مفسرین همان جریان بنی اسد را که قبلا در مورد آیه ۱۴ گفته شد، نقل می کنند. برخی هم می گویند مربوط به عده ای است که نزد پیامبر(ص) رفتند و با سوگند به پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله گفتند که ایمان ما صادقانه است. این آیه نازل شد که نیاز به سوگند نیست، خداوند به همه چیز آگاه است.

1- تحویل وعرضه نمودن عقائد خود به اولیاى خدا، اگر براى ارزیابى و اصلاح و یا کسب اطمینان باشد، بسیار پسندیده است، چنانکه حضرت عبدالعظیم حسنى عقائد خود را به امام هادى علیه السلام عرضه کرد. امّا اگر عرضۀ عقائد ریاکارانه باشد، (مانند مخاطبین‌این آیه)، جاى سرزنش وتوبیخ است.

2- ریا ممکن است در اعتقادات، در اخلاق و در عمل باشد.

آیه ۱۷/حجرات

یَمُنُّونَ عَلَیْکَ أَنْ أَسْلَمُوا قُلْ لاَ تَمُنُّوا عَلَیَّ إِسْلاَمَکُمْ بَلِ اللَّهُ یَمُنُّ عَلَیْکُمْ أَنْ هَدَاکُمْ لِلْإِیمَانِ إِنْ کُنْتُمْ صَادِقِینَ‌
از اینکه اسلام آورده ‏اند بر تو منّت مى ‏نهند، بگو : « بر من از اسلام ‏آوردنتان منّت مگذارید ، بلکه [ این ] خداست که با هدایت کردن شما به ایمان ، بر شما منّت مى‏ گذارد ، اگر راستگو باشید .:sparkles:

مخاطب آیه پیامبر(ص) است.

شأن نزول: در تفسیر علی ابراهیم قُمّی آمده است: یکی از صحابه در روز حفر خندق، با دیدن جناب عمار که خندق می کند، نه تنها کمک نکرد، بلکه آستین پیراهنش را جلوی بینی خود گرفت تا گرد و خاک تنفس نکند. جناب عمار معترض شده و با هم نزد رسول الله رفتند.
پیامبر(ص) به آن صحابی فرمود: ما اسلام تو را اِقاله کردیم. یعنی اسلام تو را پس گرفتیم.(اسلامت مال خودت)

1- انسان نباید براساس کارهای خودش بر کسی یا بر خدا منت بگذارد.

2- آیا خدای متعال می تواند منت بگذارد؟ بله، خداوند نعمت دهنده و مُعطی است و موجب می شود تا انسان قدر نعمت را بداند.

3- منت هایی که خداوند بر انسان گذاشته است، عبارتند از:
نعمت اسلام
نعمت ایمان
نعمت نبوت و بعثت پیامبر(ص)
حاکمیت مستضعفین

آیه ۱۸/حجرات

إِنَّ اللَّهَ یَعْلَمُ غَیْبَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ اللَّهُ بَصِیرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ‌
خداست که نهفته آسمان ها و زمین را مى‏ داند و خدا [ ست که ] به آنچه مى ‏کنید بیناست . »

والسلام علیکم و رحمةالله و برکاته
🗓 ۹۶/۳/۳۱
پایان