غیبت و مفهوم آن

مفهوم غیبت

اولین نکته قابل طرح آن است که غیبت به معنی «پوشیده بودن از دیدگان» است نه حاضر نبودن. بنابراین در این بخش، سخن از دوره‌ای است که امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف از چشمان مردمان غایب است و آنها او را نمی‌بینند و این در حالی است که آن بزرگوار در بین مردم حضور دارد و در کنار ایشان زندگی می‌کند. این حقیقت در روایات امامان معصوم به عبارات گوناگون بیان گردیده است.

         

امام علی علیه السلام فرمود:

«سوگند به خدای علی، حجّت خدا در میان مردم هست و در راه ها (کوچه و بازار) گام برمی دارد؛ به خانه‌های آنها سر می‌زند؛ در شرق و غرب زمین رفت و آمد می‌کند؛ گفتار مردم را می‌شنود و برایشان سلام می‌کند؛ می‌بیند و دیده نمی‌شود تا وقت (معین) و وعده ( الهی ).»^[1]

البته نوع دیگری از غیبت نیز برای آن حضرت بیان شده است.

امام صادق علیه السلام فرمود:

«در صاحب این امر سنت‌هایی از انبیاء وجود دارد... اما سنّت او از یوسف علیه السلام، پنهان بودن است. خداوند بین او و مردم حجابی قرار می‌دهد (به گونه ای که) مردم او را می‌بینند ولی نمی‌شناسند.»[2]

بنابراین درباره حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف غیبت به دو گونه روی می‌دهد: آن بزرگوار در مواردی از دیدگان پنهان است و در مواردی دیگر دیده می‌شود ولی شناخته نمی‌گردد اما در هر حال در میان مردم حضور دارد.

پیشینه غیبت

غیبت و نهان زیستی، پدیده‌ای نیست که برای اولین بار و تنها درباره آخرین حجّت پروردگار روی داده باشد بلکه از روایات فراوان استفاده می‌شود که تعدادی از پیامبران بزرگ الهی، بخشی از زندگی خود را در پنهانی و غیبت بوده‌اند و این امر به جهت حکمت و مصلحت خدایی بوده و نه یک خواسته شخصی و یا مصلحت خانوادگی.

بنابراین غیبت یکی از سنّت های^[3] الهی است که در زندگی پیامبرانی همچون ادریس، نوح، صالح، ابراهیم، یوسف، موسی، شعیب، الیاس، سلیمان، دانیال و عیسی علیهم السلام جریان یافته است و هر یک از آن سفیران الهی به تناسب شرایط سال هایی را در غیبت به سر برده‌اند.^[4]

به همین دلیل است که در روایات از غیبت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف به عنوان یکی

ازسنت‌های پیامبران یاد شده است و یکی از دلایل غیبت آن حضرت، اجرا شدن سنّت انبیاء علیهم السلام در

زندگی حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف شمرده شده است.

امام صادق علیه السلام فرمود:

«به راستی که برای (امامِ) قائم از ما غیبتی است که مدت آن طولانی خواهد بود. راوی گوید: دلیل این غیبت چیست‌ای فرزند رسول خدا صلی الله علیه و آله؟»

حضرت می‌فرماید:

«خداوند می‌خواهد سنت‌های انبیاء در غیبت هایشان درباره آن حضرت روی دهد.»^[5]

از سخن فوق این نکته نیز آشکار می‌شود که سخن از غیبت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف سال‌ها پیش از ولادت آن بزرگوار، مطرح بوده است و پیشوایان اسلامی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله تا امام عسکری علیه السلام از غیبت آن حضرت و بعضی از خصوصیات آن و آنچه در زمان غیبت اتّفاق خواهد افتاد، خبر داده‌اند و نیز وظایفی را برای مردم مؤمن در آن زمان بیان داشته‌اند.^[6]

پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله فرموده‌اند:

«مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف از فرزندان من است... برای او غیبتی است و حیرتی (پریشانی) تا آنگاه که مردمان از دین‌های خود گمراه شوند پس در آن زمان می‌آید مانند شهاب ثاقب (ستاره‌ای روشن و تابان)؛ پس زمین را از عدل و داد پر می‌کند همان گونه که از ظلم و ستم آکنده باشد.»^[7]

پی نوشت ها:

[1]. الغیبة نعمانى، باب 10، ح 3، ص 146.

[2]. کمال الدین، ج2، باب33، ح46، ص28.

[3]. قرآن کریم در سوره‌های متعددی از جمله غافر، آیه58؛ فتح، آیه23 و اسراء، آیه77 سخن از سنّت الهى مطرح کرده است و از مجموع اینها استفاده مى شود که مقصود از سنّت الهى قوانین ثابت و اساسى الهى است که هرگز دگرگونى در آن روى نمى دهد. این قوانین هم بر اقوام گذشته حاکم بوده است و هم بر اقوام امروز و آینده حکومت خواهد کرد. (تفسیر نمونه، ج  17، ص 435، با تلخیص)

[4]. کمال الدین، ج 1، باب اول تا هفتم، ص 254 تا 300.

[5]. بحارالانوار، ج 52، ح 3، ص 90.

[6]. ر.ک به منتخب الاثر، فصل دوّم، باب هاى 26 تا 29، صص 312 تا 340.

[7]. کمال الدین، ج 1، باب 25، ح 4، ص 536.