و اما خوارج امروز ...

اینها ، ولو اینکه منقرض شده ‏اند اما تاریخچه‏ ای آموزنده و عبرت انگیز دارند . افکارشان در میان سایر مسلمین ریشه

دوانیده و در نتیجه در تمام طول این‏ چهارده قرن با اینکه اشخاص و افرادشان و حتی نامشان از میان رفته است‏ ولی روحشان

در کالبد مقدس نماها همواره وجود داشته و دارد و مزاحمی سخت‏ برای پیشرفت اسلام و مسلمین به شمار می ‏رود .

(جاذبه و دافعه علی علیه السلام ، ص101)

خوارج دیروز تکفیری های امروز

امیرالمؤمنین علی علیه السلام روحیه خوارج را توصیف می کند و می فرماید: " مردمی خشن ، فاقد اندیشه عالی و

احساسات لطیف ، مردمی پست ، برده‏ صفت ، او باش که از هر گوشه‏ ای جمع شده ‏اند و از هر ناحیه‏ ای فراهم‏ آمده‏ اند .

اینها کسانی هستند که باید اول تعلیمات ببینند . آداب اسلامی‏ به آنها تعلیم داده شود ، در فرهنگ و ثقافت اسلامی

خبرویت پیدا کنند . باید بر اینها قیم حکومت کند و مچ دستشان گرفته شود نه اینکه آزاد بگردند و شمشیرها را در دست

نگه دارند و راجع به ماهیت اسلام اظهار نظر کنند . اینها نه از مهاجرینند که از خانه‏ های خود به خاطر اسلام‏ مهاجرت

کردند و نه از انصار که مهاجرین را در جوار خود پذیرفتند " .

(همان کتاب، ص136-135)

همان طور که شاهدیم : امروز دست خوارج از آستین طالبان، القاعده ، داعش و سایر گروه های تکفیری

بیرون آمده ، ابزار دست زورمداران حیله گر شده اند و به اسلام و مسلمین ضربه های هولناکی را وارد می کنند.

روح «خارجیگری» نمرده است.

بحث از خارجیگری و خوارج به عنوان یک بحث مذهبی ، بحثی بدون مورد و فاقد اثر است ، زیرا امروز چنین مذهبی در

جهان وجود ندارد . اما در عین‏ حال بحث درباره خوارج و ماهیت کارشان برای ما و اجتماع ما آموزنده است‏ ، زیرا مذهب

خوارج هر چند منقرض شده است اما روحا نمرده است . روح " خارجیگری " در پیکر بسیاری از ما حلول کرده است .

(جاذبه و دافعه علی علیه السلام، ص116)

لهذا مذهب خوارج‏ تحت عنوان وظیفه امر به معروف و نهی از منکر به وجود آمد . وظیفه امر به معروف و نهی از منکر قبل

از هر چیز دو شرط اساسی دارد :

یکی بصیرت در دین و دیگری بصیرت در عمل .

بصیرت در دین - همچنانکه در روایت آمده است - اگر نباشد زیان این‏ کار از سودش بیشتر است . و اما بصیرت در عمل

لازمه دو شرطی است که در فقه از آنها به " احتمال تأثیر " و " عدم ترتب مفسده " تعبیر شده‏ است و مال آن به دخالت

دادن منطق است در این دو تکلیف. خوارج نه بصیرت دینی داشتند و نه بصیرت عملی . مردمی نادان و فاقد بصیرت بودند

بلکه اساسا منکر بصیرت در عمل بودند.

(همان کتاب، ص110-109)

یکی از برجستگی های تاریخ زندگی علی علیه السلام

یکی از شگفتی ها و برجستگی ها و فوق العادگی های تاریخ زندگی علی که‏ مانند برای آن نمی‏ توان پیدا کرد همین

اقدام شجاعانه و تهورآمیز او در مبارزه با این مقدس خشکه‏ های متحجر و مغرور است . علی بر روی مردمی اینچنین

ظاهر الصلاح و آراسته ، قیافه‏ های حق به جانب‏ ، ژنده ‏پو ش و عبادت پیشه ، شمشیر کشید و همه را از دم شمشیر

گذرانده‏ است . ما اگر به جای اصحاب او بودیم و قیافه ‏های آن چنانی را می‏ دیدیم مسلما احساساتمان برانگیخته

می‏ شد و علی را به اعتراض می‏ گرفتیم .که آخر شمشیر به‏ روی اینچنین مردمی کشیدن ؟ ! .

از درس های بسیار آموزنده تاریخ تشیع خصوصا ، و جهان اسلام عموما ، همین‏ داستان خوارج است . علی خود به

اهمیت و فوق العادگی کار خود از این جهت واقف است و آن‏ را بازگو می‏ کند .

می‏ گوید: " چشم این فتنه را من درآوردم . غیر از من احدی جرأت چنین کاری را نداشت پس از آنکه موج دریای

تاریکی و شبه ه‏ناکی آن بالا گرفته بود و " هاری " آن فزونی یافته بود( نهج البلاغه، خطبه 92)

امیرالمؤمنین علیه‏ السلام دو تعبیر جالب دارد در اینجا : یکی شبهه‏ناکی و تردیدآوری این جریان . وضع قدس و تقوای

ظاهری خوارج‏ طوری بود که هر مؤمن نافذ الایمانی را به تردید وامی داشت .

از این جهت‏ یک جو تاریک و مبهم و یک فضای پر از شک و دودلی به وجود آمده بود .

تعبیر دیگر اینست که حالت این خشکه مقدسان را به " کلب " تشبیه‏ می‏ کند . کلب یعنی هاری . هاری همان

دیوانگی است که در سگ پیدا می ‏شود . به هر کس می‏رسد گاز می‏زند و اتفاقا حامل یک بیماری ( میکروب ) مسری‏

است . ... اینست که خردمندان بلافاصله سگ هار را اعدام می ‏کنند که لااقل دیگران‏ از خطر هاری نجات یابند .

علی می‏ فرماید اینها حکم سگ هار را پیدا کرده بودند ، چاره پذیر نبودند ، می‏ گزیدند و مبتلا می‏ کردند و مرتب بر

عدد هارها می ‏افزودند.

(جاذبه و دافعه علی علیه السلام، ص 132)

ما اگر روح مذهب خارجی‏ را درست بشناسیم شاید بتوانیم به این پرسش پاسخ دهیم . ارزش بحث‏ درباره خوارج از

همین نظر است . ما باید بدانیم علی چرا آنها را " دفع‏ " کرد ، یعنی چرا جاذبه علی آنها را نکشید و برعکس ، دافعه او

آنها را دفع کرد ؟

مسلما چنانکه بعدا خواهیم دید تمام عناصر روحی که در شخصیت خوارج و تشکیل روحیه آنها مؤثر بود از عناصری

نبود که تحت نفوذ و حکومت دافعه‏ علی قرار گیرد . بسیاری از برجستگی ها و امتیازات روشن هم در روحیه آنها وجود

داشت که اگر همراه یک سلسله نقاط تاریک نمی‏ بود آنها را تحت نفوذ و تأثیر جاذبه علی قرار می‏ داد ، ولی

جنبه‏ های تاریک روحشان آنقدر زیاد نبود که آنها را در صف دشمنان علی قرار داد . (همان کتاب، ص122)

مسیر تشیع همانند روح آن ، تشخیص حقیقت و تعقیب آن است و

از بزرگترین اثرات آن جذب و دفع است اما نه هر جذبی و هر دفعی -

گفتیم‏ گاهی جذب ، جذب باطل و جنایت و جانی است و

دفع ، دفع حقیقت و فضائل‏ انسانی -

بلکه دفع و جذبی از سنخ جاذبه و دافعه علی ،

زیرا شیعه یعنی‏ کپیه‏ ای از سیرت های علی ،

شیعه نیز باید مانند علی دو نیروئی باشد.

 (همان ، ص121)